Berry is 29 jaar en heeft sinds zijn 24e een autisme-diagnose. Zelf kom ik uit een gezin waar autisme geen uitzondering is maar eerder een familietrekje, opgroeien met autisme is mij dus bekend. Mijn vader en broer hebben het ook. Je zou kunnen zeggen: bij ons thuis kreeg het woord ‘normaal’ altijd een creatieve invulling.

Thuis opgroeien met autisme tussen de volwassenen

Thuis werd alles besproken – en ik bedoel echt álles – waar mijn broer en ik gewoon bij zaten. Mijn vader behandelde ons als volwassenen, wat op jonge leeftijd misschien slim leek, maar niet altijd even handig was. Hij had weinig gevoel voor wat ‘gepast’ was om te delen met een kind, en al helemaal niet wat we emotioneel nodig hadden.

De zondagsactiviteit (vooral voor hem)

Mijn moeder vond het belangrijk dat mijn vader op zondag iets met ons deed. Dus deed hij dat. Alleen koos hij dan vooral dingen die hij zelf leuk vond. Spoorwegmuseum, iemand? Als 13-jarige zat ik daar met lichte tegenzin tussen de stoomlocomotieven. Maar hé, ik had geleerd: meegaan is makkelijker dan uitleggen waarom je niet wíl.

Geen gevoel voor verhoudingen (en soms was dat fijn)

Wat mijn vader miste in sociale gevoeligheid, maakte hij soms goed in praktische wijsheid. Vooral op financieel gebied leerde ik veel van hem. Hij had weer veel van zijn vader (mijn opa) geleerd, die een neus had voor goede deals. Wat werkte, nam mijn vader enthousiast over – inclusief het boeren (waarom iets houden als je er last van hebt), maar dat even terzijde.

Deals en vrijheid

Als ik iets écht wilde, zoals op vakantie op m’n zestiende (ik was geobsedeerd door de Tweede Wereldoorlog), dan mocht dat – op één voorwaarde: ik moest met een goed doordacht plan komen. Als dat er was, betaalde mijn vader de helft.
Hij stelde dan vragen als: “Hoe zie je dat voor je?” en “Hoe ga je dat betalen?” Zo werd ik serieus genomen, en tegelijkertijd leerde ik plannen.

Ik en Oscar

Als kind speelde ik vooral met oudere kinderen. Leeftijdsgenoten vond ik vaak verwarrend. Ik snapte hun interesses niet. Ik heb zelf ook autisme, net als mijn vriend Oscar, die een fascinatie voor oorlogen heeft. Hij reist naar oude slagvelden, ik lees liever over hoe één man met bizarre ideeën een hele natie wist te overtuigen. Ik wilde weten: hoe werkt dat, invloed?

De oude ziel in de klas

Later liep ik tegen iets aan waar ik niet op voorbereid was: sociale omgang. Veel leraren vonden mij ‘een oudwijf’, leraar Berry of ‘oude ziel‘. Ik sprak met hen als gelijke – iets waar ze blijkbaar iets van vonden.
Tijdens mijn geschiedenisopleiding gaf ik ongevraagd advies aan docenten. Vooral meneer Bol had het zwaar met mij: zodra zijn feiten niet klopten, corrigeerde ik hem direct. Begrip voor verhoudingen had ik toen nog niet. Wás er ook niet mee opgegroeid.

Opgroeien met autisme als kompas

Sinds mijn diagnose snap ik mezelf beter. Ik had altijd het gevoel dat ik sociaal ‘anders’ was – nu weet ik waarom. In therapie leer ik nu om niet altijd de oplosser te zijn, maar soms gewoon te luisteren en een vraag te stellen. Dat blijkt vaak al genoeg.

Empathie – handleiding in de maak

Empathie komt bij mij niet vanzelf. Emoties van anderen vind ik vaak onlogisch of overdreven. Maar ik besef dat dit mijn blinde vlek is. Daarom werk ik aan een soort ‘handleiding’ voor mezelf, zodat ik kan uitleggen hoe mijn hoofd werkt. Want zonder context kom ik soms wat… horkerig over.

Thuis dachten we vooral in oplossingen. Maar als leraar red ik het daar niet mee. Leerlingen (en collega’s) willen niet alleen gehoord worden met je hoofd, maar ook met je hart.

Van hoofd naar hart

Voor mij betekent dat: leren dat een oplossing soms juist géén oplossing is. Niet alles hoeft gefikst. Soms is er gewoon ruimte nodig. Aandacht. Een oprechte “hoe is het echt met je?” Ik leer nu een nieuwe taal: de taal van empathie, openheid en vooral soms gewoon even stil zijn. En ik moet zeggen… het begint me zowaar te bevallen.